„Spójność społeczno-ekonomiczna a modernizacja gospodarki Polski"
Temat badawczy finansowany przez MNiSW (nr N N112 182836), realizowany w Katedrze Ekonomii Stosowane, przy współpracy z kilkoma polskimi ośrodkami naukowymi w latach 2009-2011. Pomysłodawcą i kierownikiem przedsięwzięcia był prof. dr. hab. Michał Gabriel Woźniak.
Celem naukowym projektu „Spójność społeczno-ekonomiczna a modernizacja gospodarki Polski" była odpowiedź napytanie o systemowe warunki harmonizowania polityki spójności społeczno-ekonomicznej (rozumianej jako zintegrowany rozwój wszystkich sfer egzystencji ludzkiej: ekonomii, technologii, konsumpcji, natury i biologii, polityki, społecznej, wiedzy ducha) z wyzwaniami modernizacyjnymi gospodarki Polski umożliwiającymi odrabianie dystansu rozwojowego i wzrost konkurencyjności sektorów i przedsiębiorstw. Jego osiągniecie, ze względu na złożoność i interdyscyplinarny charakter podjętej problematyki, realizowane było w formie kilkuetapowego procesu badawczego. Zgodnie z przyjętym harmonogramem, osiągnięto następujące cząstkowe cele naukowe:
1) Dokonano identyfikacji i charakterystyki teoretycznych i metodologicznych podstaw badanych kategorii, czyli spójności społeczno-ekonomicznej oraz modernizacji. Zaangażowanie do zespołu przedstawicieli różnych dyscyplin (ekonomia, zarządzanie, socjologia, a nawet nauki techniczne) pozwoliło na diagnozę wielu wymiarów procesów modernizacyjnych w kontekście ich związków ze spójnością społeczno-ekonomiczną.
2) Dokonano diagnozy wielorakich, współczesnych wyzwań modernizacyjnych stojących przed Polską w kontekście globalnych zagrożeń ludzkości.
3) Przeprowadzono szerokie badania empiryczne poświęcone retrospektywnej analizie procesów modernizacji w Polsce w wymiarze technologicznym, innowacyjnym, rozwoju kapitału ludzkiego i kapitału społecznego, polityki społecznej, energetycznej i zmian instytucjonalnych, zmierzające do sformułowania koncepcji modernizacji odpowiadającej wymaganiom zintegrowanego rozwoju.
4) Zainicjowano pracę nad alternatywnym programem kapitału ludzkiego, którego celem jest rozwiązanie kwestii nierówności dochodowych w oparciu o wkład kapitału ludzkiego do produktu.
5) Rozwinięto koncepcję holistycznej modernizacji refleksyjnej kapitału ludzkiego.
6) Zaproponowano i rozwinięto nowe podejście do innowacyjności oparte na modelu podmiotowym.
7) W wymiarze aplikacyjnym podstawowym efektem projektu jest upowszechnienie rezultatów badawczych w licznych publikacjach, wymienionych w dalszej części raportu, w szczególności w 3-tomowej monografii „Gospodarka Polski 1990-2011. Transformacja. Modernizacja. Spójność społeczno-ekonomiczna". Opracowanie ukazało się nakładem Wydawnictwa Naukowego PWN. W celu rozszerzenia debaty na temat wyzwań modernizacyjnych polskiej gospodarki wykorzystano również nowoczesne środki przekazu w postaci forum dyskusyjnego na portalu Facebook.
8) Szczególnym efektem niniejszego grantu jest identyfikacja problemów istotnych z punktu widzenia kontynuacji badań ekonomicznych. Opracowano mianowicie koncepcję nowego programu badawczego, przewidzianego do realizacji w KES w najbliższych latach. Będzie on miał przede wszystkim wymiar aplikacyjny (kontynuacja badań nad alternatywnym programem kapitału ludzkiego w kierunku opracowania praktycznych możliwości upowszechniania modernizacji refleksyjnej kapitału ludzkiego oraz zintegrowanego podejścia do tej problematyki).
„Konwergencja ekonomicznych modeli Polski i Ukrainy"
Temat badawczy finansowany przez MNiSW (nr N N112 082433), realizowany w Katedrze Ekonomii Stosowane w latach 2007-2008. Pomysłodawcą i kierownikiem przedsięwzięcia był prof. dr. hab. Michał Gabriel Woźniak. Projekt realizowano we współpracy z Kijowskim Narodowym Uniwersytetem Ekonomicznym oraz kilkoma innymi ośrodkami naukowymi w Polsce i na Ukrainie.
Celami naukowymi projektu były: (1) identyfikacja różnic i podobieństw zmian systemowych procesu dochodzenia do rozwiniętych gospodarek rynkowych na Ukrainie i w Polsce, (2) ustalenie systemowych czynników sprzyjających i hamujących proces zbieżności rozwoju gospodarczego tych państw, (3) zidentyfikowanie determinant otwierających perspektywy gospodarce Ukrainy do osiągnięcia konwergencji ekonomicznej z grupą krajów członkowskich UE.
Przesłanką podjęcia tematy były hipotezy oparte na argumentacji teorii neoinstytucjonalnych i niektórych modeli endogenicznego wzrostu, z których wynika, że wzorzec rozwoju poprzez globalizację nie jest optymalny dla Ukrainy. Antycypowano również argumentację, iż proces urynkowienia oparty na doświadczeniu rosyjskim nie może prowadzić do skracania dystansu rozwojowego przez Ukrainę, jeśli nawet jest on przydatny w rozwiązywaniu niektórych kwestii społeczno-ekonomicznych. Nie są również alternatywą ani hybrydowe rozwiązania systemowe, wobec niespójności logiki ich składowych, ani rozwiązania oparte na konsensusie waszyngtońskim, wobec wynikających z niego zagrożeń dla deprecjacji kapitału społecznego i paradoksów rozwoju kapitału ludzkiego typowych dla krajów posocjalistycznych, w tym szczególnym przypadku dla Ukrainy.
Cele projektu zostały osiągnięte w rezultacie: (1) działań analitycznych, (2) działań weryfikujących wyniki studiów i analiz teoretyczno-empirycznych dla gospodarek Polski i Ukrainy oraz (3) działań edytorsko-wydawniczych (monografia) niezbędnych dla upowszechnienia wyników badań na Ukrainie i w Polsce - aplikacyjny wymiar projektu. Działania o charakterze analitycznym polegały na: wskazaniu istoty konwergencji w zakresie
mechanizmów regulacji i sfery realnej (wzrost i rozwój gospodarczy), jej uwarunkowań, ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki procesów urynkowienia, paradoksów rozwoju kapitału ludzkiego, niespójności instytucjonalnej gospodarek posocjalistycznych i związanych z nią zmian kapitału społecznego, retrospektywnej analizie porównawczej procesu transformacji gospodarczej Polski i Ukrainy, empirycznej analizie dotychczasowej współpracy gospodarczej Polski i Ukrainy w kontekście upodabniania się systemów ekonomicznych tych krajów, a także diagnozie instrumentów konwergencji gospodarek w kontekście acquis communautaire UE (Kryteria Konwergencji UE, Strategia Lizbońska, Pakt o stabilizacji i wzroście gospodarczym).
W ramach projektu zrealizowano dwie debaty w środowisku naukowo-eksperckim (w Polsce i na Ukrainie) nad wynikami cząstkowymi i końcowymi prac zespołu projektowego i wskazanych w wyniku tych debat dodatkowych procedur statystyczno-ekonometrycznych. Pozwoliły one na sformułowanie wniosków pod adresem dostosowań instytucjonalnych kierunków strategicznych działań na rzecz konwergencji ekonomicznej i polityk gospodarczych zmierzających do odrobienia dystansu rozwojowego poprzez zwiększenie spójności społeczno-ekonomicznej na Ukrainie i w Polsce.
Wymiernym rezultatem projektu jest monografia „Konwergencja modeli ekonomicznych. Polska i Ukraina" (50 ark. wyd.) wydana w 2009 r. przez Fundację UEK. Jest ona podsumowaniem studiów teoretycznych i empirycznych realizowanych przez polskich i zagranicznych członków zespołu projektowego oraz zorganizowanych dwóch debat. W 2010 r. książka ta została opublikowana w języku ukraińskim, a niebawem ukaże się jej wydanie w języku angielskim.